Oppervlakteafwerking van zachte steen
De oppervlakteafwerking van zeer zachte en zachte steen is vaak het beste door alleen te schuren en polijsten. Zie hieronder.
Je kunt er ook voor kiezen een deel van je steen onbewerkt te laten en de breukvlakken te laten zien. Dat kan heel goed werken, zie plaatje hiernaast.
Bedenk wel dat als je een breukvlak wilt laten staan je daar met beitel, rasp of schuurpapier niet aan moet komen. Een oppervlak zoals met breken is ontstaan kun je nooit meer terugkrijgen met gereedschap.
Oppervlakteafwerking van hardere steen
Voor hardere steen zijn er een aantal “ruwe” oppervlakteafwerkingen. Ik noem er een paar.
Zie ook de filmpjes van de rijksdienst voor het cultureel erfgoed, waarin de volgende bewerkingen worden getoond:
- Met tandijzer “richting” geven aan je steen. Zie ook dit filmpje.
- Gebouchardeerd. Zie ook dit filmpje
- Gefrijnd. Zie ook dit filmpje.
Hieronder een plaatje van deze 3 afwerkingen.
Zie ook de
Boucharderen en Frijnen zijn bewerkingen die je echt door een beeldhouwer in een fysieke cursus moet laten zien en zelf oefenen).
Schuren
Grofkorrelige stenen laten zich niet goed polijsten, met name veel kalkstenen en zandsteen. Daar kun je de voorgaande oppervlakteafwerkingen goed gebruiken.
Marmers, vooral witte marmers zien er gepolijst niet erg vriendelijk uit. (Dan ziet het er uit als plastic). Witte marmer die je tot korrel 120 of 240 schuurt krijgt een “huid”-effect, dat vaak veel vriendelijker oogt.
Het schuren zelf
Vóór je gaat schuren: alles wat je nog met beitel of rasp glad kunt maken gaat sneller met deze gereedschappen dan schuren.
Ik schuur afhankelijk van hoe glad mijn steen al is beginnend met korrel 60 (zachte steen) of korrel 40 (harde steen).
Met deze grofte schuur je alle bewerkingssporen van je gereedschap (beitel of rasp) volledig weg. Er mogen hierna allen nog krassen van dit schuurpapier te zien zijn. Bewerkingssporen van gereedschap krijg je met fijner schuurpapier ook wel weg, maar dat duurt véél langer.
Omdat dit schuurpapier ook krassen achterlaat schuren we vervolgens met fijner schuurpapier, en nog fijner schuurpapier enz.
Zachte steen schuren
Voor zachte en middelharde steen achtereenvolgens:
- Schuurlinnen korrel 60 droog schuren.
- Schuurlinnen korrel 120 ook droog
- Schuurspons “fine” nat
- Schuurpapier 500 nat òf schuurspons “superfine” nat
- Schuurpapier 1000 nat òf schuurspons “ultrafine” nat
- Zo nodig nog schuurpapier 1500 nat òf schuurspons “microfine” nat
We werken in de eerste twee schuurgangen met schuurlinnen en niet met schuurpapier, omdat bij schuurpapier met grovere korrel de korrels snel loslaten als je het papier buigt of vouwt. Dat probleem heb je veel minder met schuurlinnen.
Opmerkingen:
- Er is erg veel verschil in kwaliteit van schuurlinnen. Ik gebruik schuurlinnen van SAIT type “saitec DAF”.
- De schuursponsjes die we gebruiken zijn van 3M “softback sanding sponge”. Zie deze link. Het is even zoeken, maar deze kun je ook per stuk kopen. Je hebt goed grip op deze sponsjes en kunt er ook goed mee in kleine hoekjes komen.
- In plaats van schuursponzen “fine” en “superfine” kun je ook Mirka Abranet gebruiken (zie link). Dat schuurt prima en loop niet snel vol.
Abranet is voorzien van een klit-laag om te gebruiken op een steunschijf. Maar zonder dat werkt het voor ons juist heel goed. Nadeel is dat het de korrels in rijen heeft liggen. Dat geeft gauw een golfpatroon op je steen. - Voor heel fijn schuren, zodat je hoogglans krijgt zonder was kun je 3M schuurvlies van de types 281Q en 481Q gebruiken. Die gaan tot 1 micron. In de praktijk heb je bij 3 micron al hoogglans. Zie deze link en zoek op 481Q en 281Q.
Dit schuurvlies is echter nauwelijks in kleine verpakkingen te koop. Voor ons is 120 vel per korrel à € 2,50 toch te gortig.
Na de laatste schuurgang kun je was aanbrengen om een hoogglans oppervlak te krijgen en de kleur van de steen beter te laten uitkomen.
Wil je geen was gebruiken en toch hoogglans bereiken, dan moet je met nog fijner schuurmateriaal schuren. Ik doe dat dan achtereenvolgens met schuurvlies 9 micron, 3 micron en 1 micron.
Nat of droog
Droogschuren heeft als nadeel dat bij fijne korrels je schuurpapier snel “vol” loopt, dan schuurt het niet meer goed (en er ontstaat veel fijnstof).
Bij nat schuren loopt je schuurpapier niet snel vol: Neem een bodempje water in een teiltje. Leg daar een doekje onderin (om te voorkomen dat je steen aan de onderkant krast). Maak steen en schuurpapier nat en schuur waar mogelijk in ronde bewegingen (zo krijg je een gelijkmatiger oppervlak). Regelmatig steen en schuurpapier afspoelen.
Nadeel van nat schuren is dat je krassen in de steen veel slechter ziet. Om te beoordelen of je goed geschuurd hebt moet je daarom na elke schuurgang de steen volledig droog maken (ook niet vochtig laten), dan kun je krassen weer zien.
Wèl is het zo dat, zodra je je steen nat gaat schuren de kleur van de steen ineens echt zichtbaar wordt. Maar als die weer opdroogt wordt de steen toch weer fletser van kleur. Daarom doen we er later wat was op, dat haalt de kleur terug.
Problemen bij het schuren
Meestal kun je met watervast schuurpapier je hele steen goed schuren.
Maar het komt vaker voor dat je al een heel eind geschuurd hebt, maar bij b.v. na het schuren met korrel 500 ineens ziet dat er nieuwe krassen zijn ontstaan, die er na het schuren met 250 nog niet waren. Dit kan verschillende oorzaken hebben:
- Bij sommige zachte stenen bevat de steen ook kleine (veel) hardere insluitingen, die bij het schuren uitbrokkelen. Dat geeft nieuwe krassen. Je kunt dan niet helemaal krasvrij werken, maar het help om je schuurpapier en steen heel regelmatig af te spoelen. Verder goed voelen of je een korreltje meeschuurt.
- Sommige mensen schuren met teveel kracht. Dan loopt je schuurpapier snel vast op de steen. Schuren mag ook heel ontspannen zijn.
- Soms krassen de zijkanten van je schuurpapier. Als je watervast schuurpapier gebruikt is het dragermateriaal van je schuurpapier (het “papier”) vaak harder dan b.v. zachte speksteen. Dan krijg je met name in holle vormen nieuwe krassen. Zorg er dan voor dat de kanten van je schuurpapier steeds vrij blijven van de steen.
Dit probleem treedt bij alle schuurmiddelen met harde drager. Hieronder microscoop foto’s van 4 soorten (zelfde vergroting):- Gewoon watervast schuurpapier (korrel 60). Dit loopt sneller vol en krast bij korrelgroottes vanaf 500 nog wel eens.
- 3M softbach sanding sponge “microfine”.
- 3M schuurvlies 481Q (30 micron). Je ziet de kleine zwarte schuurkorrels tegen de draden van het vlies. Dit vlies geeft eigenlijk nooit extra krassen.
- Abranet (korrel 250). Je ziet het rode weefsel van de drager. Dat is tamelijk hard en kan aan de kanten van je “schuurpapier” krassen geven. Op de drager zie je in wit hechtmateriaal de zwarte schuurkorrels.
Abranet werkt wel goed bij het schuren, want het is heel open en loopt daardoor niet snel vol.
Harde steen schuren
Bij harde stenen schuur ik met diamant schuurpads. Die gebruik ik niet voor zachtere steen omdat diamant schuurpads in gebruik veel duurder zijn dan stukjes schuurpapier.
Begin met korrel 40 (als de steen nog erg ruw is) of 60. Dan achtereenvolgens schuren met korrel 100, 200, 400, 800, 1500 en eventueel 3000.
Steen in de was zetten
Er is een soort steen die we voor het in de was zetten verwarmen: India serpentijn / galastone zwart. (verwarmen is altijd een risico: er kunnen scheuren in de steen ontstaan). Zie hierna.
Alle andere steensoorten maken we alleen volledig droog vóór het in de was zetten. De steen moet wel ècht droog zijn, hij mag niet vochtig zijn. Dat duurt vooral bij poreuze stenen wel even. Zo nodig met de föhn (lage stand) droogföhnen.
De wassoort
Gewone kleurloze meubelwas werkt meestal goed. Deze wordt ook wel met een ander etiket als “steenwas” verkocht.
Wij gebruiken tegenwoordig Cerapol was pasta (zie link). Dat werkt snel en geeft een mooie glans.
Met “speksteenolie” heb ik geen goede ervaringen.
Het polijsten
Breng een dun laagje was aan op de steen (met je vingers of met een doekje). Wacht vervolgens zo lang tot de was ver genoeg is uitgehard. Probeer met een zacht doekje heel licht te wrijven. Je moet een beetje weerstand voelen en je moet de was er niet afwrijven. Als dit zo is langzaam krachtiger wrijven. Dan gaat de steen glanzen.
Ben je te laat met uitwrijven dan is de was te hard en laat zich niet goed meer verdelen. Je kunt dan met een doekje met een beetje terpentine de was weer vloeibaar maken en toch uitpoetsen.
India serpentijn / Galastone zwart
Deze steen kan volledig zwart gepolijst worden. Bij het schuren al is de steen bij elke schuurgang donkerder geworden. Met was wordt je beeld pas echt zwart.
De steen is tamelijk poreus, dus was trekt er diep in. Daarom heb je hier veel was nodig, en het helpt de steen te verwarmen.
Verwarm de steen (in de oven) rustig tot hij zo warm is, dat je hem net niet meer goed kunt beetpakken: het moet een beetje pijn doen.
Breng dan direct vrij veel was aan. Deze smelt nu en trekt in de steen. De steen mag zo heet zijn, dat er een beetje rook afkomt. Zoveel was opbrengen dat die niet meer verdwijnt (dat zie je als er doffe plekken ontstaan. Daar nog wat was nageven).
Vervolgens laten afkoelen tot je de was uit kunt poetsen.
Deze les is onderdeel van de serie “E-cursus beeldhouwen”. Voor een overzicht zie: E-cursus.